Met een nieuwe serie artikelen, waarvan onderstaand een eerste aflevering, wil de redactie van het Bergen Bulletin ruimte geven aan maatschappelijke betrokkenheid van onze buurtbewoners. Gedreven uit zorg om de samenleving. Verhalen, geschreven door mensen die de daad bij het woord voegen en problemen in de samenleving aanpakken.

Een ontmoeting op de trappen van de Catharinakerk

Door Ton van de Nieuwenhuyzen

Daar trof ik ze allebei aan na mijn dienst als telefoonvrijwilliger bij het SMH, een jongeman en een jonge vrouw van in de dertig, een rugzak naast hen alsof het backpackers waren op een tussenstop in Eindhoven. Hij keurig gekleed, een jack, daaronder een pak, wit overhemd met stropdas. Zij zat lijkbleek naast hem, een deken om haar heen geslagen. Niettemin beefde ze van de kou. Alsof dat al niet duidelijk was zei ze: “ik heb het zo koud”. Ze maakten een verloren indruk, vastgelopen in het leven eindigend op de trappen van de kerk. Toen de jonge vrouw opstond zag ik dat ze hoogzwanger was. Ik nodigde hen mee naar binnen te gaan, via de kerk naar de Ontmoetingsruimte, waar het warm was en omdat het lunchtijd was werd er soep, koffie en belegde broodjes verstrekt aan dak- en thuislozen en iedereen die langskomt. Ik ging bij de man zitten en knoopte een gesprekje aan. Waar ze sliepen? In een tentje in een park. Of ze nog geld hadden? Nee. Die middag was er toevallig geen spreekuur van het Steunpunt Materiële Hulpvragen, het SMH, waar ze als noodgevallen ingeboekt konden worden voor leefgeld uit het gemeentelijk Noodfonds. Dus er moest “out of the box” worden gehandeld. Na diverse telefoontjes, o.a. met de voorzitter die formeel toestemming moest geven, bood een belletje met straatpastor Rob uitkomst. Met €70 in mijn binnenzak nodigde ik de jongeman uit mee te komen naar de kerk. Andere daklozen mochten immers niet zien dat ik geld aan een lotgenoot gaf. “Ik zal er zorgvuldig mee omgaan,” beloofde de jongeman formeel. Dat hij gezien de omstandigheden van hem en zijn vriendin dit bedankje over zijn lippen kreeg maakte hun situatie des te schrijnender.

Hoe uitzonderlijk is deze situatie? Helaas niet. Wellicht is het u opgevallen dat er kluitjes mannen in de binnenstad rondlopen met “gastheren” op de rug van hun witte jacks. Een gastheer verwelkomt normaliter zijn gasten, maar deze “gastheren” zijn door de gemeente ingehuurd om daklozen van de straat te halen vanwege klachten door de winkelende burger en ondernemers wegens overlast. Het aantal daklozen neemt zienderogen toe, met name de Moe-landers, zoals ze in het jargon heten, meestal ontslagen werkkrachten uit Oost-Europa die niet terug kunnen of willen. Daarnaast is er de uitzichtloze categorie daklozen, verslaafd aan drugs of alcohol. En in toenemende mate zijn het mensen, meestal mannen, die door een combinatie van verlies van werk, huis en echtscheiding op straat belanden. Ook vrouwen die het huis uitgezet of ontvlucht zijn en een tijdelijk onderkomen hebben gevonden bij een vriendin of familielid zijn feitelijk dakloos. Voor elke categorie dakloze geldt de vuistregel, wanneer de dakloze geen binding heeft met Eindhoven, dus niet ingeschreven staat bij Springplank, de daklozenorganisatie van de gemeente, of in het Bevolkingsregister mag het SMH geen leefgeld of ID verstrekken.

Het SMH is er niet alleen voor de daklozen, alleen zijn zij het meest zichtbaar. Onzichtbaar is een grotere groep, die wel een dak boven hun hoofd hebben, maar qua inkomen op of onder het minimum, zelfs ver daaronder moeten zien rond te komen. De klasse van de stille armoede. Een greep: gepensioneerden met alleen een AOW, alleenstaande moeders met kinderen in de bijstand, mensen onder bewind. Regelmatig krijgen we vrouwen aan de lijn die tussen de €50 en €70 per week door de bewindvoerder krijgen uitgekeerd. Zijn er kinderen in het spel dan kan de wekelijkse uitkering verhoogd worden. De rest van het inkomen, vaak een uitkering, gaat naar de aflossing van de schuld of schulden. Wel zet de bewindvoerder, als het maar even kan, geld opzij voor later als eenmaal de schuld is afgelost. Het moge duidelijk zijn dat het inkomen van mensen in stille armoede niet toereikend is om een kapotte wasmachine, koelkast, oventje te vervangen, het is een regelrechte ramp. Bijzondere bijstandsregelingen zijn strikt, een beroep kan verzanden in een bureaucratische leemlaag. Of de bewuste ambtenaar is ziek of met vakantie, een vervanger moet zich eerst inwerken in het dossier enz. enz.. Als laatste strohalm komt dan het SMH in beeld. Het zal u verbazen dat we zelfs aanvragen krijgen voor zo iets alledaags als een fiets. Voorbeeld uit de praktijk. Een jonge vrouw komt uit een uitkering en heeft net werk gevonden bij een Kruidvatwinkel aan de andere kant van de stad, maar heeft geen geld om een fiets aan te schaffen. Kunnen wij helpen? Ja, met een mooie opgeknapte fiets van Ervaring die Staat.

Hoe gaan wij in de praktijk te werk? Een aanvraag kan op twee manieren gedaan worden, aan de telefoon of digitaal via de website. We maken een onderscheid tussen een enkelvoudige aanvraag, bijvoorbeeld een tafel met stoelen, een bed of een oven tot een maximum van €250, en een meervoudige aanvraag voor goederen tussen de €250 en €850. Als voorbeeld nemen we de gescheiden bijstandsmoeder met kinderen. Ze heeft eindelijk een woning toegewezen gekregen maar dan zonder iets erin, alsof ze geacht wordt te leven op de betonnen vloer. Zij kan zelf of via een hulpverlener van bijvoorbeeld WIJeindhoven een digitale aanvraag indienen via de website voor verf, huisraad, vloerbedekking, gordijnen, witgoed. De toekenningscommissie bespreekt elke veertien dagen de digitale aanvragen en geeft al dan niet haar fiat. De aanvraag via de telefoon gaat sneller. Vaak kan nog dezelfde dinsdag of donderdag en soms vrijdag een afspraak volgen. Wel wordt eerst een telefonische aanvraag gewogen voordat er eventueel een afspraak volgt voor het fysieke spreekuur. Om fraude te voorkomen vragen we mensen op het spreekuur hun ID te tonen en de bankafschriften van de laatste drie maanden. De spullen die we verstrekken zijn van goede tweedehandskwaliteit. We werken samen, om een greep te doen, met kringloopwinkels, witgoedleverancier, verfwinkel, een opticien.

Waar betalen we het van? Een blik in de geschiedenis is hiervoor nodig. Het SMH is een gezamenlijk initiatief van de parochies en kloosters in Eindhoven. In 1997 in het leven geroepen teneinde een toenemend beroep op financiële en materiële hulp in één organisatie onder te brengen. Hoe wrang het ook klinkt het SMH was van het begin af aan een succes. Ook de gemeente had dit snel door en schakelde het SMH in voor noodhulp. Namens de gemeente beheert het SMH het Noodfonds waaruit de jongeman in het begin van dit verhaal zijn leefgeld van €70 heeft gekregen. De gelden voor materiële hulp op het gebied van de eerste, noodzakelijke levensbehoeften zoals kookplaten, stofzuigers, tafels en stoelen enz. komen van collectes, donaties, particulier of van fondsen, zoals bijv. het Kansfonds, Stichting Thomas van Villanova.

Wie zijn wij, wat is de achtergrond van de vrijwilligers die aan de telefoon zitten, het spreekuur bemensen of de toekenningscommissie vormen? Het zal geen verrassing zijn dat de meesten, zoals in bijna elke vrijwilligersorganisatie, gepensioneerd zijn en, geen toeval, vrouw zijn. Maar we hebben ook vrijwilligers die werken bij ASML, lerares wiskunde zijn op een hogeschool, werkzaam zijn in het ziekenhuis. Sommigen doen dit werk geïnspireerd door het christelijk gebod van de naastenliefde, anderen uit mededogen. Allemaal doen ze dit vrijwilligerswerk omdat ze de ander die het veel minder heeft willen steunen, een financiële of materiële hand willen bieden.

Van de jongeman waarmee dit verhaal begon ontving het SMH onlangs een brief. In een Nederlands van een bijna ouderwets aandoend literair gehalte bedankte hij het SMH hoffelijk voor het verkrijgen van een bril die hij zelf digitaal had aangevraagd en door ons was betaald. Toevallig liep ik hem tegen het lijf, en ja opnieuw bij de Catharinakerk. Hij was op weg naar de lunch in de Ontmoetingsruimte. Nog steeds tot in de puntjes gekleed, overjas, donker pak en daaronder wit overhemd met stropdas, en getooid met zijn nieuwe bril. Zonder meer een knappe verschijning die, bedacht ik, niet zou misstaan op de cover van een modeblad. Tot mijn verrassing herkende hij mij. Zonder omwegen deelde hij mee dat hij en zijn vriendin eindelijk een onderkomen hadden gevonden op een zolderkamer. Het kind was ondertussen geboren en door een overheidsinstantie direct na de geboorte afgenomen en ondergebracht bij een pleeggezin. Hij had deze ochtend een gesprek gehad met de kinderbescherming in een poging hun kind terug te krijgen. Daarna excuseerde hij zich, want hij wilde op tijd zijn voor de lunch. Ik keek hem na en zag hem in de kerk verdwijnen, met ferme stap en doelgericht. Van de straatpastor wist ik dat hij bij de AA loopt, alleen soms even niet en dan wordt hij in zichzelf raaskallend in de stad aangetroffen. Maar ditmaal was hij nuchter.

Voelt u zich aangesproken door dit verhaal en wilt u vrijwilliger worden bel dan met 06-39478275.
Voor meer inlichtingen, zie de website: https://www.smh-eindhoven.nl