Beleid bomenkap: Niet kappen, tenzij…Hoe het echt werkt!

(Dit artikel verscheen in een verkorte versie eerder in de geprinte uitgave van het Bergen Bulletin van februari 2024)

In de gemeente Eindhoven is men zich er van bewust dat met het kappen van bomen zorgvuldig moet worden omgegaan. Daarom heeft de gemeente een beleid dat gekenmerkt wordt door het motto: “Niet kappen, tenzij…”. Onderdeel van dit beleid is dat het Trefpunt Groen Eindhoven (TGE) wordt gevraagd bij elke aanvrage voor een kapvergunning om een onafhankelijke beoordeling. De kapadviezen van TGE zijn bindende adviezen. Ook bij de vorming van plannen wordt deze organisatie in een vroeg stadium betrokken. Je zou denken, dat is mooi geregeld, maar de praktijk is weerbarstig. En de afweging die bij een vergunning moet worden gemaakt valt met regelmaat uit in het voordeel van het bouwen of het aanpassen van de weginfrastructuur.

Parklaan-affaire.

Het gaat nog wel eens fout, zoals recentelijk (maart 2023) bij de omvangrijke illegale bomenkap aan de Parklaan, waarbij een aldaar gevestigde vastgoedorganisatie zonder vergunning de “tuin liet opknappen” door een groot aantal volwassen bomen te laten kappen, en doodleuk beweerde dat ze er niet van op de hoogte was dat daar een kapvergunning voor nodig was. De langsfietsende klimaatburgemeester ging er letterlijk voor staan en zorgde er uiteindelijk voor dat verdere kaalslag werd voorkomen. Kan de gemeente illegale kap ontmoedigen, vraag je je dan af? De gemeente zegt dat ze geen middelen hebben om boetes op te leggen. Het moet blijven bij het opleggen van een verplichting om nieuwe bomen aan te planten. Maar ja, het kwaad is dan al geschied. En een kwaadwillende laat zich door die verplichting niet afschrikken.

Oude muziekschool.

In de St. Catharinasstraat nr 13 ging het om de kap van bomen op het terrein van woningcorporatie Trudo die een nieuw appartementencomplex wil realiseren. Een deel van de bomen is daar tegen de vlakte gegaan bij de sloop van de oude muziekschool, die voor de nieuwbouw plaats moest maken. Ook daar was geen kapvergunning aangevraagd, zodat TGE niet om advies werd gevraagd. Trudo was er niet van op de hoogte dat een kapvergunning nodig was, zeiden ze. Een telefoontje naar de gemeente was genoeg om het misverstand uit de wereld te helpen, maar niet gebeurd… pech hebben.

De gemeente verleende de kapvergunning alsnog, nadat de bomen gekapt waren! De reden? Trudo gaf aan dat het voor de bouw nodig was om deze behoudenswaardige bomen te kappen. Wie zich verdiept in de details komt er achter dat hier een bedenkelijke afweging is gemaakt. Het is makkelijker voor de bouwer om een vrij bouwterrein te hebben en de aanwezige levensvatbare, behoudenswaardige bomen te kappen. Daarvoor worden dan als compensatie in de aan te leggen nieuwe tuin een paar boompjes teruggeplaatst. De gemeente gaat hier in mee, want zij heeft er zelf groot belang bij dat het bouwproces voortgaat en zo komt het dat de kapvergunning ook achteraf gewoon wordt verleend. Zonder advies van TGE. Niet kappen mag dan het beleid zijn, de natuur legt het loodje, als het bouwen doorgang moet vinden. Het “tenzij..” is te gemakkelijk als argument gebruikt.

De aanvrage voor de twee andere bomen, die nog niet waren gekapt volgt verder de normale procedure. Maar hier vindt de gemeente TGE op zijn weg. Het advies is in eerste instantie negatief op grond van boomtechnisch onderzoek (boomhoogte, conditie en meer dan 15 jaar levensverwachting). TGE vindt ze behoudenswaardig en ziet niet in dat de hazelaar van 10 meter hoog, die in de nieuwe tuin prima kan worden ingepast, moet sneuvelen, dat er hierdoor bouwlogistieke problemen ontstaan is duidelijk. TGE zegt het zo: “Deze gezonde boom zorgt o.a. voor een schone lucht, verkoeling en schaduw in ons centrum, het meest versteende gebied van Eindhoven. Een nieuwe boom zal jaren moeten groeien om dezelfde  grootte te bereiken.”  TGE bepleit bescherming van de boom tijdens de bouwwerkzaamheden. De andere boom, een taxus van meer dan 10 meter hoog, staat helaas op de plek waar gebouwd wordt. Deze is bovendien van matige conditie. Voldoende om met de kap in te stemmen. Het ontwerp had wellicht kunnen worden aangepast, maar daar is niet om gevraagd.

Vreemd genoeg wordt TGE gevraagd het negatieve kapadvies voor de hazelaar te herzien. Trudo haalt er haar eigen boomtechnisch adviseur bij die constateert dat het onmogelijk is de boom duurzaam te behouden tijdens de uitvoering van de bouwwerkzaamheden. TGE toont zich begripvol voor de goede intentie van Trudo om de boom te behouden, en adviseert nu positief. Het beleid van “niet kappen” wordt zo te gemakkelijk opzij gezet voor de “tenzij”, als het bouwen doorgang moet vinden, aanpassen moeilijker is en er de nodige druk lijkt te worden uitgeoefend.

Herinrichting Kleine Berg

Ook bij de herinrichting van de Kleine Berg zijn bomen gesneuveld. Aanvankelijk zouden het er meer zijn, maar door wijzigingen in de plannen werd dit beperkt tot een drietal. Hierbij speelt wel dat de straat een vergroening ondergaat en dat er 9 bomen bij komen, en ook 200 m2 groen wordt toegevoegd . De bomen komen daarbij in het groen te staan. De gemeente heeft uitvoerig onderzoek gedaan naar het effect van de herinrichting op de bomen (BEA onderzoek). TGE adviseerde positief nadat ze al vroeg bij de planvorming was betrokken en de kap beoordeelde in het totaalplaatje.

Maar wie zich verdiept in de details ziet dat ook hier een boom sneuvelde van een waarde van meer dan €7000 die 10-15 meter hoog was en een stamdiameter had van 30 cm, waarvoor de enige kapmotivatie was dat deze boom een krappe groeiplaats had.

Het is een groot vraagteken waarom het ontwerp daar niet aan het behoud van de boom is aangepast, te meer omdat er ter plaatse voldoende ruimte is om dat wel te doen. Kijk maar op Google Maps. Voor de deur van Dutch Homemade op nr 49.  De boom is inmiddels gekapt, maar Google Maps geeft de oude situatie nog weer. Het ontwerp voorziet in een nieuwe boom op 2 meter daarnaast – in de richting van nr 51- , waar een groenvak is getekend. Onbegrijpelijk dat deze boom daarvoor geslachtofferd is. Maar de kapvergunning is verleend met een positief advies van TGE. Het beleid van “niet kappen” is hier geweken voor de “tenzij” van een ontwerp dat makkelijk had kunnen worden aangepast.

“Tenzij…”

In de praktijk, ook in die van de Bergen, kan worden waargenomen dat te gemakkelijk met het “tenzij” wordt omgegaan. Ook als er een uitvoerig BEA onderzoek is gedaan wordt niet voorkomen dat volwassen bomen om gaan, als er niet kritisch op de details wordt gelet. De afweging voor een kapvergunning valt in moeilijke gevallen al te snel en onterecht uit in het voordeel van de aanvrager, met een beroep op de noodzakelijkheid vanwege het ontwerp of het bouwplan, of de uitvoering daarvan. De zo belangrijke bomen voor ons woon- en leefmilieu worden nog steeds te gemakkelijk geofferd, ondanks de goede bedoelingen die men zegt te koesteren voor een groene stad. De praktijk maant tot alertheid, en tijdig aan de bel trekken.